بر اساس قراين و پژوهشهایی كه محققان انجام داده اند، ضريح كنونى پنجمين ضريحى است

كه بر روى قبر مطهر امام رضا عليه السلام نصب شده است. تاريخ و مشخّصات هر يك از اين

ضريح هاى پنجگانه عبارتند از:

ضريح اول
نخستين ضريح، ضريحى چوبى، با تسمه هاى فلزى و پوشش طلا

و نقره بوده است كه در اواسط قرن دهم يعنى در دوران شاه طهماسب

صفوى به سال 957 ق. ساخته و بر روى صندوقچه چوبى نصب شده

است. در كتيبه دور اين ضريح، سوره هل اتى به خط ثلث شيوا مكتوب

بوده و در كتيبه طلايى سردر آن، تاريخ نصب نوشته بوده است.

ضريح دوم:
ضريح مرصّع فولادى، معروف به ضريح نگين نشان است كه در سال 1160

هجرى به آستانه مقدس تقديم و بر فراز قبر مطهر نصب شده است.

بر اساس شواهد تاريخى، واقف ضريح، شاهرخ فرزند رضا قلى ميرزا، فرزند

نادرشاه افشار و نوه شاه سلطان حسين صفوى است.
اين ضريح فولادى و بدون سقف بوده و پنجره ها و شبكه هاى چهار طرف

آن با گوى ها و ماسوره هايى مزيّن به ياقوت و زمرّد آرايش يافته كه شمار

آن به دوهزار مى رسيده است.

ضريح سوم:
در روزگار سلطنت فتحعلى شاه قاجار، ضريحى فولادى و ساده به

ابعاد 3متر در4متر و با ارتفاع 2متر ساخته و روى ضريح نگين نشان

نصب مى شود. سقف اين ضريح با چوبهايى طلاكوب پوشش يافت

و در طرف پايين پاى مبارك، درِ مرصّع تقديمى شاه قاجار نصب شده بود.

ضريح چهارم:
در سال 1338 شمسى، ضريح سوم برداشته شد و به موزه انتقال

يافت و به جاى آن، ضريحى جديد نصب گرديد؛ هر چند هنوز ضريح

دوم در جاى خود قرار داشت. ضريح چهارم كه به ضريح شير و شكر

معروف است، تا سال 1379 شمسى برپا بود. درباره اين ضريح و

مشخصات آن:
طرف قرارداد آستان قدس رضوى براى ساخت اين ضريح و ناظر ا

جراى آن، مرحوم سيد ابوالحسن حافظيان بود و استاد هنرمند،

حاج محمدتقى ذوفن اصفهانی، با همراهى شمارى از استادان،

طراحى و اجراى ساخت ضريح را طى قراردادى كه در سال 1336

منعقد شد، پذيرفت.
ضريح جديد به تاريخ 14 شعبان سال 1379 هجرى قمرى، برابر

با 22 بهمن ماه 1338 هجرى شمسى به جاى ضريح پيشين نصب شد.

ضريح پنجم:
در سال 1372 شمسى و در پى سايش و فرسودگى بخش هايى

از ضريح چهارم و با توجه به روى آوردن روزافزون زائران و دلباختگان

حرم مطهر رضوى، لازم ديده شد كه ضريح جديدى كه داراى استوارى

و استحكام بيشترى باشد، ساخته شود و به جاى ضريح پيشين نصب گردد.
بدين منظو به كوشش آستان قدس رضوى، كارشناسان زبردست

و هنرمندان تواناى ايرانى گرد آمدند و با گزينش طرح استاد محمود

فرشچيان، كار ساخت ضريح جديد را آغاز كردند. پس از هفت سال

كار پياپى، سرانجام در روز سه شنبه 16 اسفند سال 1379 شمسى

برابر با عيد قربان سال 1421 هجرى قمرى، ضريح جديد براى زيارت

مشتاقان آماده شد و پس از حدود دو ماه بسته بودن گرداگرد

حرم مطهر، چشم زائران شيفته به بقعه منور امام روشن گرديد.
كار اصلى طرّاحى اين ضريح را استاد محمود فرشچيان، نامورترين

نگارگر معاصر ايران در عرصه جهانى، به صورت افتخارى انجام است.

خوشنويسى آيات قرآن و ديگر نوشته هاى ضريح نيز همه اثر خامه

هنرمند توانا، سيد محمّد موحّد است. (بازگشت)

گنبد مطهر
مشخص ترين نماد و نشانه بيرونى حرم مطهر امام رضا عليه السلام،

گنبد طلايى آن است كه مجاوران و مسافران با ديدن آن بناى بشكوه،

سلام ودرودى برهشتمين امام نثار مى سازند. بنا بر نقل كتب تاريخى،

نخستين گنبد بر فراز مزار قدسى حضرت امام رضا عليه السلام، به فرمان

سلطان سنجر سلجوقى(511ـ552 ق.) و به كوشش وزير وى؛ شرف الدين

قمى ساخته شد. جنس آن گنبد از كاشى بود. گنبد آغازين همان است

كه اينك از داخل حرم مطهر ديده مى شودو سطح مقعّر و مقرنس آينه

كارى آن پيداست. در دوران شاه طهماسب صفوى,پس از جمع آورى

خشتهاى كاشى، گنبدى با روكش طلا بر فراز گنبد پيشين بنا شد.

اين همان گنبدى است كه امروزه در نماى بيرونى به چشم مى آيد.

در شورشازبكها، خشتهاى طلاى گنبد به چپاول رفت.
در سال 1009ق كه شاه عباس صفوى از پايتخت آن روز، اصفهان،

پياده رهسپار مشهد گرديد، مدتى در مشهد اقامت گزيد و دستور

داد كه گنبد مطهر، بار ديگر با خشتهايى از مس و روكش طلايى پوشيده

شود و اين كار به دست كمال الدين محمود يزدى به تحقق پيوست. بر پايه

آن چه در كتيبه گنبد ديده مى شود، اين كار در سال 1010ق آغاز شده و

در سال 1116ق به پايان رسيده است. متن كتيبه گنبد اثرخامه خوشنويس

نامدار ايرانى عليرضا عباسى است. (بازگشت)

گلدسته ها
در مجموعه قديمى حرم مطهر تنها دو گلدسته قرار داشت، كه اكنون يكى از

آنها در نزديكى گنبد و ديگرى در مقابل آن، يعنى بالاى ايوان عباسى در شمال

صحن عتيق(انقلاب) ديده مى شود.
سایر گلدسته ها:
گلدسته ايوان عباسى، گلدسته هاى مسجد گوهرشاد، گلدسته هاى

صحن جمهورى اسلامى، گلدسته هاى صحن امام خمينى. (بازگشت)

برجهاى ساعت
دو برج ساعت كه يكى در بالاى ايوان ورودى غربى همان صحن، و ديگرى

در ايوان جنوبى صحن نو(آزادى) ديده مى شود.
به سال  1278در زمان مظفّرالدين شاه قاجار، يك دستگاه ساعت كه داراى

چهار صفحه بود و زنگ بسيار رسايى داشت به آستانه مقدّسه اهدا شد.
در سال 1336 نيز ساعت جديدى با چهار صفحه بزرگ و شماره هاى نمايان

فارسى خريدارى شد و در برج ساعت نصب گرديد. (بازگشت)

نقاره خانه
نواختن نقاره از زمانهاى قديم در آستان مقدس امام رضا (ع) معمول بوده است ا

ز نشانه هاى تاريخى چنين برمى آيد كه در قرن دهم، نواختن نقاره معمول بوده است.
بناى جديد و چشمگير نقاره خانه، با ظرافت و شكوه خود، از ديدنى ترين بخشهاى

حرم مطهر است. نقاره زنان هفت نفر هستند كه سه نفرشان بر طبل مى كوبند و

چهار نفر در شيپور مى دمند. (بازگشت)

جاذبه های طبیعی

• منابع آبی
• غار
• باغ
• ییلاقات
• مناطق حفاظت شده